بررسی تأثیر اسید لاکتیک بر روی عملکرد ورزشی بدن موضوعی رایج میان ورزشکاران و علاقه‌مندان به ورزش است، اسید لاکتیک در عملکرد و ریکاوری ماهیچه‌های بدن نقش دارد و از این جهت پژوهش‌هایی بر روی این ماده انجام شده است.
تحقیقات جدیدی که در سال‌های اخیر در مورد اسید لاکتیک انجام شده است، اثر متفاوت لاکتات (نسبت به آنچه در گذشته تصور می‌شد) بر عملکرد عضلات را توضیح می‌دهد.
در گذشته، مردم اسید لاکتیک را عامل درد و کاهش عملکرد عضلات می‌دانستند. اما امروزه، شواهد جدیدتر از اسید لاکتیک به عنوان سوخت جایگزین و منبع انرژی جدیدی برای عضلات نام می‌برند. در برخی پژوهش‌ها اسید لاکتیک برای ریکاوری و بازیابی توان عضلات مؤثر و مفید معرفی شده است.
اسید لاکتیک چیست؟
اسید لاکتیک یک اسید آلی با فرمول مولکولی CH3CH(OH)COOH و از محصولات جانبی بدن طی فرایند گلیکولیز است. طی تنفس بی‌هوازی و نرسیدن اکسیژن کافی به عضلات در اثر عوامل مختلف مانند فشار بالای ورزشی، منابع گلوکز بدن تبدیل به لاکتیک اسید می‌شوند.
در طی این فرایند انرژی تولید می‌شود که بسیار کمتر از انرژی تولید شده در مسیر هوازی سلول‌ها است. سپس اسید لاکتیک به لاکتات تجزیه می‌شود و طی این عمل، یون‌های هیدروژن در خون آزاد می‌شوند.
اسید لاکتیک: سوخت جدید عضلات
در گذشته تصور می‌شد که اسید لاکتیک مسئول سوزش عضلات است اما امروز این فرضیه رد شده است و سوزش عضلات حین و پس از تمرین ورزشی به یون‌های هیدروژن نسبت داده شده است.
یکی دیگر از علل سوزش عضلات ریز آسیب‌هایی است که به فیبرهای عضلانی وارد می‌شود (در واقع رشد عضله با ری زآسیب‌ها و سپس ریکاوری و بهبود آن‌ها و در نتیجه افزایش چگالی و حجم عضلات حاصل می‌شود).
تحقیقات جدید نشان دهنده نقش لاکتیک اسید در کاهش این آسیب‌ها، سوختگی‌ها و کمک به ریکاوری سریع‌تر عضلات است. این فرایند از طریق تجمع لاکتات صورت می‌پذیرد.
آستانه لاکتات و افزایش عملکرد
در تمرین با شدت بالا، بدن پروتئین‌های اضافی ایجاد می‌کند که این پروتئین به جذب و تبدیل اسید لاکتیک به انرژی کمک می‌کند. میزان تولید اسید لاکتیک و حذف لاکتات خون در حالت استراحت و تمرین با شدت کم یکسان است.
با افزایش شدت ورزش و از بین رفتن تعادل تولید و جذب لاکتات، سطح لاکتات خون افزایش پیدا می‌کند که به این ترتیب آستانه لاکتات به دست می‌آید. در این آستانه لاکتات، جریان خون کاهش می‌یابد و توانایی حرکتی سریع و انقباضی افزایش می‌یابد. به این اوج عملکردی که در تمرین حاصل می‌شود، آستانه لاکتات گفته می‌شود.
تمرینات هوازی و بی هوازی
آستانه لاکتات شما نشان‌دهنده عبور از تمرین هوازی به سمت تمرین بی‌هوازی است. مربیان پیشنهاد می‌کنند که برای بهبود استقامت و کارایی باید از آستانه لاکتات فراتر رفته و به مرز تمرین بی هوازی برسید در این صورت تولید اسید لاکتیک به حداکثر رسیده و بدن به سمت پیشرفت و عضله سازی می‌رود.
البته لازم به ذکر است که برای انجام اینگونه تمرینات باید از سابقه تمرینی و آمادگی جسمانی بالایی برخوردار باشید.
تمرینات هوازی عملکرد را بهبود نمی‌بخشد، زیرا در این حالت، بدن شما اکسیژن کافی برای برآورده کردن نیازهای تمرین دریافت می‌کند. بنابراین تمرینات شدید و بی هوازی برای افزایش عملکرد ورزشی ضروری و مفید است.
ضربان قلب، آستانه لاکتات و اوج عملکرد
آستانه لاکتات شما حدود ۸۰٪ تا ۹۰٪ حداکثر ضربان قلب شما است. به عنوان مثال، اگر حداکثر ضربان قلب شما ۲۰۵ ضربه در دقیقه (bpm) باشد، آستانه لاکتات شما فقط حدود ۱۸۵ ضربان در دقیقه و محدوده تمرین هوازی شما بین ۱۲۵ تا ۱۸۵ ضربه در دقیقه خواهد بود.
این افزایش فشار از هوازی به سمت بی هوازی باید تدریجی باشد و قبل از ورزش بدن آمادگی‌های لازم را داشته باشد. در این صورت ترشح اسید لاکتیک به حداکثر رسیده و بدن به سمت پیشرفت و ساخت عضله و افزایش استقامت پیش می‌رود.